Zdravo! Dobro došli u treću epizodu Serbian Language Podcast. Ja sam Nikola Pujić, onlajn nastavnik srpskog jezika. Danas govorimo o Beogradu, glavnom gradu Srbije. Beograd je grad koji je veoma važan za svakog ko živi u Srbiji, ali i na Balkanu. To je grad koji je makar najmanjim delom ušao u život svakog od nas. To je centar svih dešavanja, izvor svih novosti, početak svake nove priče. A to i jeste grad od milion priča: možete samo da prošetate Knez Mihailovom ili Skadarskom ulicom i već vas je ovaj grad osvojio, a da to ni ne znate! Hajde da čujemo neku od njegovih bezbrojnih priča.
Teško je reći ko je podigao grad Beograd. Postoje dokazi o naseobinama na ovoj teritoriji još u vreme praistorije. Naime, ispod današnje Palate Albanija otkriven je skelet neandertalca koji je poginuo boreći se protiv mamuta, zamislite! A i reka Dunav je jako bitna za formiranje naselja u to vreme. To je velika reka pored koje uvek može biti hrane. Tako je nastala i Vinčanska kultura, koja je dobila ime po mestu Vinča, koje je na udaljenosti od 14 kilometara od Beograda. Vinčanska kultura je jako stara, čak iz perioda neolita – to je otprilike od 4.400 do 3.200 godine pre nove ere. Međutim, sigurno znamo da je teritorija Beograda bila naseljena i u 3. veku pre nove ere, a narod koji je naseljavao tu teritoriju su bili Kelti. Kelti su još u kamenom dobu živeli na teritoriji od Francuske do Češke, ali ih je bilo i na Balkanu. Iz ovog vremena potiče naziv Singidun. Drugi deo reči (dun) je keltska reč koja znači naselje, ograda ili utvrđenje. Ova reč postoji u u nazivu London (Lundun). Tako je glavni grad Srbije dobio svoje prvo ime. Međutim, posle Kelta, ovo naseljeno mesto preuzimaju Rimljani, koji su vladali skoro celom teritorijom današnje Srbije. Oni su ovom gradu na ušću Save u Dunav dali ime Singidunum (279. god. pre n.e.). Zanimljvo je da je Singidunum nastao pre Londona (43. god. n.e.)! Međutim, ovaj grad je bio osvajan više puta, od strane različitih naroda. Te narode su Rimljani zvali „varvari“. To su bili razni narodi, ali i Sloveni. Sloveni su osvojili Singidunum oko 630. god. pre n.e, a ime Beograd prvi put možemo naći 876. god. pre n.e. Srbi su prvi put osvojili Beograd 1284. godine, a prvi srpski kralj koji je vladao Beogradom je bio Stefan Dragutin. Srbi su dugo vladali Beogradom kao vazali, uprkosm ostalim promenama teritorije. Međutim, Sulejman Veličanstveni, sultan Osmanskog carstva, osvojio je Beograd 1521. godine. Posle Drugog srpskog ustanka, Beograd je oslobođen 1817. godine i postao je prestonica Kneževine Srbije. Prestonicu je iz Kragujevca u Beograd premestio knez Mihailo Obrenović. Ako ste nekad bili u Beogradu, to je onaj spomenik na Trgu Republike - čovek koji jaše konja. Po njemu je nazvana i najpoznatija ulica u Beogradu – Knez Mihailova ulica. Kasnije je ovaj grad uglavnom ostao u granicama Srbije. Pretrpeo je mnoge ratove u svojoj istoriji, ali i bombardovanje od strane nacističke Nemačke 1941. godine i NATO bombardovanje 1999. godine. Dakle, Beograd je doživeo mnogo stvari, a zbog njegove duge istorije, Beograd se smatra jednim od najstarijih gradova u Evropi.
Ali dosta smo govorili o istoriji, šta nam Beograd može ponuditi danas? Danas beograd ima porvšinu malo veću od 3.000 kilometra kvadratih i populaciju od 1.659.440 stanovnika, prema statistici iz 2011. godine. Nalazi se na ušću reke Save u reku Dunav ispod planine Avala. Sastoji iz sedamnaest gradskih opština. Reka Sava deli Novi Beograd od ostatka grada. Novi Beograd je počeo da ubrzano raste posle Drugog svetskog rata, za vreme pojave i jačanja komunizma, a za vreme Josipa Broza Tita, Novi Beograd je već stvarao lepu budućnost za sebe. Danas, ova opština je najveći privredni centar u Beogradu, ali i u Srbiji. Sa druge strane Save, nalazi se stari Beograd. U najužem delu, između dveju reka, nalaze se najstarije zgrade u Beogradu. Tu su osnivane najstarije škole, banke i udruženja. Naravno, tu je i Kalemegdan – najveći beogradski park, gde se nalazi i Beogradska tvrđava – to je ona tvrđava koja je verovatno postojala na tom mestu i za vreme Kelta. Ovaj kompleks je jedno od najlepših stvari koje Beograd ima da ponudi. Svakog dana tu ima mnogo ljudi koji šetaju, sami ili sa decom, ima mnogo lepog i starog drveća i može biti veoma mirno. Park je pun spomenika različitih pisaca i važnih ličnosti. Zelene površine i šum lišća su savršen večernji odmor posle gradske buke. Ako nastavite dublje kroz park, možete izaći na otvoreni deo koji služi kao osmatračnica – mesto na kome možete gledati široki, veliki pejzaž. To je prelep pogled na Novi Beograd, Zemun, Savu, Dunav, ali i na mostove koji spajaju dva dela Beograda. Put kroz park dalje vodi ka starim prelepim stepenicama, a kada siđete, možete ići pored zidova tvrđave. Tu blizu se nalazi ulaz u tvrđavu preko malog mosta, a kada prođete tunel, sa desne strane nalazi se ulaz za Rimski bunar, koji je dubok čak 51 metar! Međutim, iznad tunela i smeštena je jedna od najpoznatijih ikona Beograda – Pobednik. To je veliki, visoki spomenik koji je podignut 1928. godine. Njega čine bronzana muška figura sa sokolom u levoj ruci i spuštenim mačem u desnoj ruci. Ovaj spomenik je rad verovatno najpoznatijeg srpskog vajara – Ivana Meštrovića. Spomenik stoji na širokom, visokom delu trvđave, koji ima prelep pogled na ušće Save u Dunav. Iza spomenika nalazi se ostatak tvrđave sa visokim zidovima od crvene cigle.
Posle šetnje kroz tvrđavu i kroz park, možete izaći na ulaz u najpoznatiju ulicu u Beogradu – Knez Mihailovu ulicu. Ova ulica je duga i stara. Ovom ulicom možete ići samo peške, da biste mogli da uživate u prelepim starim zgradama i u društvu mnogih muzičara koji svakog dana ovde nastupaju. Verovatno je na mestu ove ulice bio centar starog Singidunuma. Ako krenete od Kalemegdana ka Trgu Republike, na početku ulice nalazi se Biblioteka grada Beograda. To je stara zgrada koja je nekada bila hotel, a ize nje nalazi se novi šoping centar. Inače, Beograd ja jako poznat po svojoj upečatljivoj arhitekturi: to su mešavine od starih zgrada ukrašenim različitim reljefima i kipovima, do jednostavnih, betosnkih zgrada nastalih za vreme komunizma, i najnovijih, savremenih zgrada od stakla i metalnih konstrukcija. Sve ovo, zajedno, može se naći u skoro svakoj ulici u centru Beograda. Kada smo već kod starih, lepih zgrada, ako nastavite pravo Knez Mihailovom ulicom, doći ćete do jednog manjeg spomenika u obliku piramide, na kome je ispisana nadmorska visina, gravitaciono ubrzanje i geografksa širina i dužina. Ispred ove piramide, sa desne strane, nalazi se jedna prelepa, velika zgrada – to je zgrada Srpske akadamije nauke i umetnosti – najviša naučna i umetnička ustanova u Srbiji. Ona je ukrašena velikim prozorima sa vitražom, velikim staklenim vratima, balkonima i različitim reljefima na fasadi. Građena je u francuskom stilu. Često baš ispred ove zgrade sviraju različiti muzičari i nastupaju umetnici. Dok šetate, možete slušati klasičnu muziku uz zvuke violina i violončela, ili savremenu, pop muziku uz zvuke električne gitare. Knez Mihailova ulica je prepuna različitim prodavnicama i buticima, sve do njenog kraja, koji izlazi na Trg Republike. Inače, ispod ove ulice, na severnoj strani, nalazi se Studentski trg. Ovaj trg je dobio ovakvo ime jer se oko njega nalazi niz fakultetskih ustaniva Univerziteta u Beogradu. Tu su Filološki fakultet, Filozofski fakultet, Geografski fakultet, Bilološki fakultet, Matematički, Fizički, Hemijski i td. Odavde to Trga Republike može se stići za 5 minuta peške. Pošto smo u centru, tu se nalazi sve što je potrebno jednom studetnu: pekare gde se može kupiti doručak, kafići gde se može popiti kafa sa kolegama za vreme pauze, Studentski park, gde se može predahnuti i odmoriti u tišini posle teških (dosadnih) predavanja. Kao što smo rekli, biblioteka je takođe blizu, a čitaonice – prostorije za učenje – nalaze se na svakom fakutletu. Recimo da hoćemo da prošetamo do Trga Republike posle predavanja – šta možemo videti tamo? Pre svega, verovatno najveću pažnju ovde privlači spomenik. Beograđani, najčešće mladi, kažu: „Hajde da se nađemo kod konja.“ što je možda i ne tako dobar izraz, jer na tom konju nalazi se osoba koja je svakako bitnija od samog konja – knez Mihailo Obrenović. Ovaj trg okružen je starim i veoma važnim zgradama. Iza spomenika nalazi se Narodni muzej – jako lepa zgrada od crvene cigle. Sa leve strane muzeja, preko puta ulice, nalazi se Narodno pozorište, najstarije pozorište u Beogradu, izgrađeno 1869. godine. U blizini su Palata Albanija (prvi oblakoder u Beogradu) i Dom vojske. Trg je menjao svoj izgled mnogo puta, jedno vreme je tu bio veliki parking, a pre toga, mnogo pre toga, na mestu današnjeg muzeja, nalazila se kafana „Dardaneli“ koja je bila jako važna za srpsku kulturu i umetnički svet.
Pored Narodnog muzeja nalazi se jedna jako važna ulica – Francuska ulica. Ona vodi ka delu Beograda koji se zove Dorćol. Dorćol je takođe stari deo Beograda, ali ono što je upečatljivo za njega je ta posebna atmosfera koja se oseća kada se prolazi dorćolskim ulicama. Te ulice su male, tihe, u hladu raznog dorćolskog drveća koji šumi na vetru. Svako ko dođe u Beograd može osetiti tu magiju. Sve ove ulice su isprepletane, umršene i povezane u neku vrstu mreže. Pravo je zadovoljstvo šetati Dorćolom. Doduše, može biti i malo naporno vraćati se nazad, ka trgu, jer se Dorćol nalazi na nizbrdici (ili uzbrdici). Na dorćolu ima mnogo starih zgrada i kuća koje nisu mnogo visoke. Jedan razlog za ovo je taj što Turci nisu voleli da žive u kućama koje imaju više spratova, pa su takve kuće i rušili. Nakon odlaska Turaka, nastavlja se zidanje kuća u balkanskom stilu. Ovaj deo Beograda je najstariji deo, to bi bilo gradsko jezgro starog grada koji se ovde postojao. Reč dorćol je iz turskog jezika i znači „raskrsnica četiri puta“. Na Dorćolu se nalazi i najstarija zgrada u Beogradu iz 1727. godine, koja (istina) može biti i u boljem stanju od sadašnjeg. Ovde se nalazi i Beogradski zoološki vrt, ispod Kalemegdana, a u blizini je i Čukur česma, veoma važan spomenik za srpsku istoriju. Ako ste se umorili od šetnje, možete svratiti do obale Dunava, koja nije tako daleko. Dunav je druga najveća reka u Evropi koja protiče kroz deset zemalja. Večernje popodne je savršeno vreme za šetanje ili odmor pored reke. Na obali Dunava ima mnogo labudova, mnogi ljudi ih hrane mrvicama. Tu može biti veoma tiho i pirjatno za odmor, pogotovo leti, kada uz reku duva prohladan vetar posle vrelog, sunčanog i napornog dana. Baš zbog toga, ovde obično bude mnogo ljudi: porodice u šetnji sa decom, studenti sa flašom piva i muzikom, parovi koji zagrljeni sede u zalasku sunca, s pogledom na ribarski brodić što prolazi velikim, tihim Dunavom.
Ovo bi bio kraj treće epizode Serbian Language Podcast-a. Nastavićemo sa pričama o Beogradu u nekoj od sledećih epizoda. Nadam se da ste uživali i da ste ponovo poželeli da posetite ovaj grad. Vidimo se i čujemo se u sledećoj epizodi uskoro, pozdrav!